ÔN TẬP PHẦN 3

SÓNG
Xuân Quỳnh

I. Tiểu dẫn ( SGK)
1. Tác giả: .
2. Bài thơ:
II. ĐỌC - HIỂU BÀI THƠ:
1. Hình tượng “sóng” với khát vọng tình yêu:
- Bao trùm, xuyên suốt bài thơ là hình tượng “sóng”. “Sóng” là hình ảnh ẩn dụ của tâm trạng người con gái đang yêu, là sự hoá thân, phân thân của cái tôi trữ tình. Bài thơ được kết cấu trên cơ sở nhận thức sự tương đồng, hoà hợp giữa hai hình tượng trữ tình: “sóng” và “em” (cấu trúc song hành). “Sóng” và “em” tuy hai mà một, có lúc phân chia, có lúc hoà nhập  sự phong phú, phức tạp, nhiều khi mâu thuẫn nhưng thống nhất trong tâm hồn người con gái đang yêu.
- Mở đầu bài thơ là trạng thái tâm lý đặc biệt của một tâm hồn khao khát yêu đương đang tìm đến một tình yêu rộng lớn hơn với nhiều trạng thái đối cực, khi dịu êm, khoan thai, khi dồn dập, dữ dội: Dữ dội - dịu êm, ồn ào - lặng lẽ (kết cấu đối lập, đặt từ cuối câu tạo điểm nhấn).
- Trái tim người con gái đang yêu không chịu chấp nhận sự tầm thường, nhỏ hẹp, luôn vươn tới cái lớn lao có thể đồng cảm, đồng điệu với mình: “Sông không hiểu ... tận bể”  quan niệm mới mẻ về tình yêu: người con gái khao khát yêu đương nhưng không nhẫn nhục, cam chịu, từ bỏ nơi chật hẹp để đến với cái cao rộng, bao dung.
- Nỗi khát vọng tình yêu xôn xao, rạo rực trong trái tim, là khát vọng muôn đời của nhân loại, nhất là của tuổi trẻ. Cũng như sóng, nó mãi trường tồn, vĩnh hằng với thời gian: “Ôi ...ngực trẻ”.
2. Tình yêu của “sóng”:
- Câu hỏi tu từ “Trước ... yêu nhau”  tình yêu là một hiện tượng tâm lí tự nhiên, đầy bí ẩn, khó hiểu, khó giải thích về khởi nguồn và thời điểm bắt đầu của nó. Cách cắt nghĩa ty rất XQ - nữ tính và trực cảm. (Xuân Diệu băn khoăn: “Làm sao ... tình yêu?”).
- Biện pháp NT nhân hoá + điệp từ, ngữ + điệp cú pháp + hình thức đối lập  nỗi nhớ mãnh liệt của một trái tim đang yêu - ty luôn đồng hành với nỗi nhớ - nỗi nhớ thường trực cả khi thức, khi ngủ, bao trùm cả ko gian và thời gian - ko chỉ tồn tại trong ý thức mà còn len lỏi vào trong tiềm thức, xâm nhập vào cả giấc mơ. Nỗi nhớ cồn cào, da diết, ko thể nào yên, ko thể nào nguôi. Nó cuồn cuộn, dào dạt như những đợt sóng biển triền miên, vô hồi, vô hạn - Thể thơ 5 chữ, ngắt nhịp linh hoạt, phóng túng, nhịp thơ là nhịp sóng (sóng biển - sóng lòng) dào dạt, sôi nổi, mãnh liệt: “Con sóng ... còn thức”.
- Khát khao yêu đương của người con gái được bộc lộ mãnh liệt nhưng cũng thật giản dị: sóng khát khao tới bờ cũng như em luôn khát khao có anh. Ty của người con gái vừa thiết tha mãnh liệt, vừa trong sáng, giản dị, thuỷ chung, duy nhất: “Dẫu ... phương” (phương tâm trạng, phương của người phụ nữ đang yêu say đắm, thiết tha).
- Người phụ nữ hồn nhiên, tha thiết yêu đời vẫn còn ấp ủ biết bao hi vọng, vẫn phơi phới một niềm tin vào hạnh phúc tương lai, vẫn tìm vào cái đích cuối cùng của một tình yêu lớn như con sông nhất định sẽ “tới bờ”, “dù muôn vời cách trở”: “Ở ngoài kia ... cách trở”.
- Bằng sự chiêm nghiệm của một trái tim nhạy cảm, nhà thơ cũng sớm nhận ra và thấm thía về sự hữu hạn của kiếp người: “Cuộc đời ... về xa”.
- Khát vọng được sống hết mình cho ty, muốn hoá thân vĩnh viễn thành ty muôn thuở: “Làm sao ... còn vỗ”.
 Qua hình tượng “sóng”, trên cơ sở khám phá sự tương đồng, hoà hợp giữa sóng và em, bài thơ diễn tả tình yêu của người phụ nữ thiết tha, nồng nàn, chung thuỷ, muốn vượt lên thử thách của thời gian và sự hữu hạn của đời người. Từ đó thấy được tình yêu là một tình cảm cao đẹp, một hạnh phúc lớn lao của con người.

ĐÀN GHI TA CỦA LOR-CA
Thanh Thảo

I. Tiểu dẫn: (Sgk)

1. Tác giả:
2. Sự nghiệp:
a. Tác phẩm: (Sgk)
b. Đặc điểm thơ:
- Là sự lên tiếng của người trí thức nhiều suy tư, trăn trở về các vấn đề xã hội và thời đại.
- Thể hiện sự cách tân thơ Việt: đào sâu cái tôi nội cảm; cách biểu đạt mới với câu thơ tự do, xoá bỏ ràng buộc khuôn sáo bằng nhịp điệu, cách gieo vần…
3. Bài thơ:
a. Xuất xứ:
- Rút trong tập “Khối vuông Ru – bích”.
- Thể hiện tư duy thơ Thanh Thảo: giàu suy tư, nhuốm màu sắc tượng trưng, siêu thực.
b. Bố cục: Gồm 4 phần:
* Câu 1 – 6: Lor-ca – con người tự do, nghệ sĩ cách tân trong khung cảnh chính trị, nghệ thuật TBN.
* Câu 7- 18: Lor-ca với cái chết oan khuất và nỗi xót xa về sự dang dở của khát vọng cách tân nghệ thuật.
* Câu 19- 22: Niềm xót thương Lor-ca.
* Câu 23- 31: Suy tư về cuộc giải thoát và cách giã từ của Lor-ca.
c/ Chủ đề:
- Khắc hoạ cuộc đời nghệ sĩ Lor-ca với lý tưởng cách tân nghệ thuật và cái chết oan khuất.
- Thể hiện niềm ngưỡng mộ và xót thương của tác giả đối với Lor-ca.
II. Đọc - hiểu văn bản:
1. Hình tượng nghệ sĩ Lor-ca:
a. Lor-ca, một con người tự do, nghệ sĩ cách tân trong khung cảnh chính trị và nghệ thuật TBN:
- Áo choàng đỏ:
+ Gợi bản sắc văn hoá TBN.
+ H/ả Lor-ca như một đấu sĩ với khát vọng dân chủ trước nền chính trị TBN độc tài lúc bấy giờ.
- Tiếng đàn:
+ Ghi ta: nhạc cụ của người TBN.
+ Tài năng nghệ thuật của Lor-ca với khát vọng cách tân nghệ thuật
- Đi lang thang; vầng trăng chếnh choáng; yên ngựa mỏi mòn; hát nghêu ngao; li la…:
+ Phong cách nghệ sĩ dân gian tự do.
+ Sự cô đơn của Lor-ca trước thời cuộc chính trị, trước nghệ thuật TBN già cỗi.

b. Lor-ca và cái chết oan khuất:
- Hình ảnh:
+ Áo choàng bê bết đỏ – Gợi cảnh tượng khủng khiếp về cái chết của Lor-ca.
+ Tiếng ghi ta:
. nâu: trầm tĩnh, nghĩ suy.
. xanh: thiết tha, hy vọng.
. tròn bọt nước vỡ tan: bàng hoàng, tức tưởi.
. ròng ròng máu chảy: sự đau đớn, nghẹn ngào.
=> Âm nhạc đã thành thân phận, tiếng đàn thành linh hồn, sinh thể.
- Biện pháp nghệ thuật:
+ Đối lập:
Hát nghêu ngao >< áo choàng bê bết đỏ

khát vọng >< hiện thực phũ phàng (giữa tiếng hát yêu đời vô tư , giữa tình yêu cái Đẹp và hành động tàn ác, dã man).
+ Nhân hoá: Tiếng ghi ta… máu chảy.
+ Hoán dụ: Áo choàng, tiếng ghi ta Lor-ca.
+ Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác: Tiếng ghi ta vỡ ra thành màu sắc, hình khối, hành động…
* Với việc sử dụng biện pháp nghệ thuật tài tình, tác giả đã khắc hoạ thật ấn tượng về cái chết đầy bi phẫn của người nghệ sĩ Lor-ca.
2. Nỗi xót thương và suy tư về cuộc giã từ của Lor-ca:
- Lời Lor-ca (đề từ): “Khi tôi chết …cây đàn.”
+ Niềm đam mê nghệ thuật.
+ Hãy biết quên nghệ thuật của Lor-ca để tìm hướng đi mới.
- “Không ai chôn cất… cỏ mọc hoang”
+ Nghệ thuật của Lor-ca (cái Đẹp): có sức sống và lưu truyền mãi mãi như “cỏ mọc hoang”.
+ Phải chăng không ai dám vượt qua cái cũ, thần tượng để làm nên nghệ thuật mới.
- Giọt nước mắt …trong đáy giếng:
+ Vầng trăng nơi đáy giếngsự bất tử của cái Đẹp.
- Đường chỉ tay: ẩn dụ về định mệnh nghiệt ngã.
-... dòng sông, ghi ta màu bạc... gợi cõi chết, siêu thoát.
- Các hành động: ném lá bùa, ném trái tim: có ý nghĩa tượng trưng cho một sự giã từ, một sự lựa chọn.
* Tiếng lòng tri âm sâu sắc đối với người nghệ sĩ, thiên tài Lor-ca.
3.Yếu tố âm nhạc trong bài thơ:
- Chuỗi âm thanh “Li la- li la- li la” luyến láy ở đầu và cuối như khúc dạo đầu và kết thúc bản nhạc.
- Sự kính trọng và tri âm Lor-ca- nghệ sĩ thiên tài.
III. Tổng kết:
1. Nghệ thuật:
- Thể thơ tự do, không dấu câu, không dấu hiệu mở đầu, kết thúc.
- Sử dụng h/ả, biểu tượng - siêu thực có sức chứa lớn về nội dung.
- Kết hợp hài hoà hai yếu tố thơ và nhạc.
2. Nội dung:
Tác giả bày tỏ nỗi đau xót sâu sắc trước cái chết oan khuất của thiên tài Lor-ca- một nghệ sĩ khát khao tự do, dân chủ, luôn mong muốn cách tân nghệ thuật.






NGƯỜI LÁI ĐÒ SÔNG ĐÀ
NGUYỄN TUÂN
I.Tiểu dẫn:
- Xuất xứ: In trong tập “Tùy bút Sông Đà”(1960)
- Hoàn cảnh ra đời: Kết quả của của chuyển đi thực tế Tây Bắc vừa thả mãn thú phiêu lãng vừa tìm kiếm vẻ đẹp thiên nhiên và chất vàng mười “thứ vàng được thử lửa” ở tâm hồn những con người lao động và chiến đấu vùng Tây Bắc.
II. Đọc- hiểu:
1. Hình tượng con sông Đà.
a. Con sông Đà hung bạo:
- Đá: Dựng thành vách, chân trời đá, bố trí thành những thành vi thạch trận, nó mai phục , rình rập mỗi khi có con thuyền nào đi qua.(d/c, pt)
- Hút nước: ghê rợn.(d/c, pt)
- Thác nước: réo gào dữ dội.(d/c, pt)
- Cát: làm nổ loét da thịt, đục thủng gan bàn chân người lái đò
b. Con sông Đà trữ tình
- Sông Đà như một người con gái đep.(d/c,pt)
- Sông Đà như một cố nhân. (d/c,pt)
- Sông Đà như một tình nhân. (d/c)
2. Người lái đò:
- Thông thạo con sông Đà, thích vượt khó, dũng cảm, gan dạ
- Vượt thác tài hoa như một dũng tướng trên trận mạc, với sự ngoan cường, ý chí quyết tâm, và nhất là kinh nghiệm đò giang sông nước, lên thác xuống ghềnh đã giúp cho con người nắm vững binh pháp của thần sông, thần đá- xứng đáng nhận huân chương lao động siêu hạng, thứ vàng mười đã thử lửa.
“Người lái đò sông Đà” là khúc ca ca ngợi vẻ đẹp hung vĩ , trữ tình, thơ mộng của thiên nhiên và ca ngợi con người, ca ngợi ý chí của con người, ca ngợi lao động vinh quang đã đưa con người chiến thắng huy hoàng trước sức mạnh tựa thần thánh của con sông hung dữ. Đấy chính là những yếu tố làm nên chất vàng mười của nhân dân Tây Bắc và của những người dân lao động nói chung.
3. Nghệ thuật:
Tùy bút thể hiện rõ nét phong cách của Nguyễn Tuân, tài hoa uyên bác trong việc sử dụng câu chữ giàu tính tạo hình, gợi cho người đọc những liên tưởng kì thú, cách so sánh , nhân hóa, khả năng quan sát, vận dụng tổng hợp kiến thức của nhiều ngành nghề, lĩnh vực: nghệ thuật, võ thuật, quân sự, điện ảnh, hội họa…, câu vân có sức dồn nén, độ căng , độ giãn.
Tác giả miêu tả con sông Đà như một linh hồn sống động, một nhân vật với hai nét tính cách đối lập.
Con sông Đà là tài nguyên thiên nhiên quý giá của quốc gia.
III. Ghi nhớ: (SGK)

AI ĐÃ ĐẶT TÊN CHO DÒNG SÔNG?
HOÀNG PHỦ NGỌC TƯỜNG
I. Tiểu dẫn:
Hoàng Phủ Ngọc Tường (1937), quê: Quảng Trị
- Là một trí thức yêu nước
- Chuyên viết thể loại bút kí
- Sở trường: Kết hợp nhuần nhuyễn giữa chất trí tuệ-trữ tình, nghị luận sắc bé với tư duy đa chiều được tổng hợp từ vốn kiến thức phong phú về: triết học, văn hóa, lịch sử, địa lí…
- Năm 2007, ông được tặng giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật.
- Tác phẩm chính: Ngôi sao trên đỉnh Phu Văn Lâu(1971), Ai đã đặt tên cho dòng sông?(1986), Hoa trái quanh tôi(1995), Ngọn núi ảo ảnh(1999)…
II. Đọc- hiểu
1. Những vẻ đẹp khác nhau của sông Hương:
- Sông Hương từ góc nhìn địa lí: từ thượng nguồn về thành Huế, qua mỗi vùng đất, sông Hương lại có một vẻ đẹp riêng độc đáo, bất ngờ (d/c, phân tích)
→ Sông Hương là dòng sông thơ mộng, diễm lệ để nhớ, để yêu; là linh của xứ Huế.
- Vẻ đẹp của sông Hương từ góc độ văn hóa (d/c,pt)
+ Gắn sông Hương với âm nhạc cổ điển Huế.
+ Gắn sông Hương với tập tục văn hóa Huế.
+ Liên tưởng đến Nguyễn Du và Truyện Kiều
→ Sông Hương dành riêng cho cảm hứng nghệ thuật
- Vẻ đẹp của sông Hương nhìn từ góc độ lịch sử: Sông Hương gắn liền với những chiến công của thành phố Huế (d/c, pt)
→ Dòng sông sử thi
- Vẻ đẹp trong trí tưởng tượng sáng tạo và đầy tài hoa của tác giả: sông Hương hiện lên với vẻ đẹp người con gái xứ Huế (d/c,pt)
→ Sông Hương lung linh, huyền ảo, đa dạng như đời sống, như tâm hồn con ngưòi.
2. Nét đặc sắc nghệ thuật
- Sức liên tưởng kì diệu; sự phong phú về kiến thức: địa lí. lịch sử, văn hóa, nghệ thuật và những trải nghiệm bản thân.
- Ngôn ngữ phong phú, uyển chuyển, giàu hình ảnh, giàu chất thơ, sử dụng nhiều phép tu từ như so sánh, nhân hóa, ẩn dụ,…
- Có sự kết hợp hài hòa cảm xúc và trí tuệ, chủ quan và khác quan…
III. Ghi nhớ: (SGK)

VỢ CHỒNG APHỦ
(Trích)
Tô Hoài
I.Tiểu dẫn:
1. Tác giả:
- Toâ Hoaøi teân thaät laø Nguyeãn Sen, sinh naêm 1920 taïi Haø Ñoâng, nay laø Haø Noäi.
- Laø nhaø vaên tröôùc CMT8.
- Naêm 1943 gia nhaäp hoäi vaên hoùa cöùu quoác.
- Sôû tröôøng: Vieát veà loaøi vaät, daân toäc ít ngöôøi, queâ höông.
- Taùc phaåm tieâu bieåu:
+ Tröôùc CM: Deá meøn phieâu löu kí; O chuoät…
+ Sau CM: Truyeän Taây Baéc; Mieàn Taây…
-OÂng ñöôïc nhaân giaûi thöôûng Hoà Chí Minh naêm 1996
2. Taùc phaåm:
a Xuaát xöù : Laøphaàn ñaàu truyeän Vôï choàng A Phuû, trích trong taäp: Truyeän Taây Baéc, laø keát quaû chuyeán ñi thöïc teá cuøng boä ñoäi vaøo giaûi phoùng Taây Baéc.
b. Chuû ñeà:Thoâng qua ñoaïn trích ta thaáy soá phaän ñen toái cuûa ngöôøi daân mieàn nuùi döôùi aùch thoáng trò cuûa boïn phong kieán boùc loät taøn aùc. Töø ñoù noåi baät leân tinh thaàn khao khaùt töï do vaø yù thöùc töï giaûi phoùng cuûa hoï.
II . Đọc –hiểu:
1 .Nhaân vaät Mò:
a.Quaù khöù: Con nhaø ngheøo, moà coâi meï sôùm. Cha giaø yeáu. Baûn thaân bò baét laøm con daâu gaït nôï vì cha meï thieáu tieàn thoáng lí Paù tra.
b. Hieän thöïc tuûi nhuïc:
- Laø vôï ASöû, laø con daâu thoáng lí nhöng thöïc chaát laø con ôû. Laøm vieäc quaàn quaät suoát ngaøy ñeâm: Cheû cuûi,coõng nöôùc, bung ngoâ…Cuoäc soáng thua caû con traâu, con ngöïa, nhö con ruøa laàm luõi trong xoù cöûa(ss) cuoäc soáng cay ñaéng tuûi nhuïc eâ cheà.
- Bò choàng ñaùnh ñaäp toài teä, Mò muoán cheát nhöng thöông cha, Mò soáng . Soáng maø nhö cheát , khoâng quan taâm ñeán ai, khoâng ai quan taâm, khoâng töông lai, khoâng hi voïng.
c. Taâm hoàn phong phuù , söùc soáng tieàm taøng cuûa Mò:
- Khi coøn ôû nhaø: Caàn cuø, sieâng naêng, xinh ñeïp, thoåi saùo hay ñöôïc nhieàu chaøng trai yeâu meán.
- Khi laøm vôï ASöû: Taâm hoàn chai saïn nhöng vaãn tieàm taøng söùc soáng.
+ Khi xuaân veà:Mò uoáng röôïu öøng öïc töøng baùt nhö nuoát haän vaøo loøng. Mò thaáy mình coøn treû, Mò muoán ñi chôi Mò khao khaùt cuoäc soáng töï do .
+ Bò ASöû troùi:Hoàn vaãn bay boång theo tieáng saùo. Khi yù thöùc ñöôïc thaân phaän, Mò muoán cheát  Mò muoán thoaùt khoûi cuoäc soáng tuø nguïc. Chôït nhôù laïi ngöôøi ñaøn baø bò cheát troùi, Mò hoaûng sôï, cöïa quaäy, khao khaùt ñöôïc soáng.
+ Khi thaáy APhuû bò troùi: töø choã hôø höõng ñeán choã thöông ngöôøi ñoàng caûnh ngoä, nhaän roõ boä maët keû thuø, Mò caét daây troùi cho APhuû cuõng laø töï caét daây troùi cuoäc ñôøi mình thoaùt khoûi cuoäc soáng noâ leä.
 Mò tieâu bieåu cho ngöôøi phuï nöõ mieàn nuùi döôùi aùch thoáng trò cuûa boïn thöïc daân phong kieán, töï vuøng leân giaûi phoùng cho mình qua ngoøi buùt mieâu taû nhaân ñaïo cuûa Toâ Hoaøi.
2. Nhaân vaät A Phuû:
a. Quaù khöù:Töø nhoû moà coâi cha meï, bò baùn töø laøng naøy sang laøng khaùc. Lôùn leân laøm thueâ. Caû ñôøi ngheøo khoå, khoâng tieàn cöôùi vôï.
b. Tính caùch: Maïnh meõ, chaêm chæ, yeâu ñôøi, ngheøo maø khoâng maëc caûm. Xuaân veà khoâng coù aùo môùi chæ coù voøng baïc vaãn ñi chôi teát, ñöôïc nhieàu coâ meâ.
c. Hieän thöïc tuûi nhuïc vaø söùc soáng maõnh lieät:
- Vì ñaùnh nhau vôùi ASöû, APhuû phaûi ôû tröø nôï nhaø thoáng lí Paù tra. Laøm vieäc vaát vaû, laøm maát boø bò troùi khoâng coøn hôi söùc, nhöng khi ñöôïc côûi troùi, söùc soáng tieàm taøng troãi daäy, ñöôïc Mò côûi troùi, APhuû chaïy troán baèng taát caû söùc löïc coøn laïi cuûa mình.
 APhuû laø thanh nieân tieâu bieåu cho ngöôøi mieàn nuùi, coù cuoäc ñôøi tuûi nhuïc, bieát vuøng leân thoaùt khoûi kieáp ñôøi noâ leä.
III. Ghi nhớ (SGK)
ĐỀ GỢI Ý
Phân tích sức sống tiềm tàng của nhân vật Mị.


VỢ NHẶT
Kim Lân
I.Tiểu dẫn:
1. Taùc giaû:
Kim Laân ( 1920), teân thaät laø Nguyeãn Vaên Taøi - nhaø vaên tröôùc CM.
- Sôû tröôøng: Truyeän ngaén, am hieåu veà noâng thoân.
- Taùc phaåm tieâu bieåu: Neân vôï neân choàng; Ñöùa con ngöôøi vôï leõ…
2. Xuaát xöù: Luùc ñaàu coù teân laø Xoùm nguï cö, vieát sau CMT8 nhöng coøn dôû dang vaø maát baûn thaûo. Naêm 1954, Kim Laân döïa vaøo coát truyeän naøy vieát thaønh truyeän ngaén Vôï nhaët.
3. Chuû ñeà:
- Giá trị hiện thực: Truyeân toá caùo xaõ hoäi ñaåy con ngöôøi vaøo naïn ñoùi khuûng khieáp, khieán maïng ngöôøi trôû neân reû ruùng.
- Giá trị nhân đạo: Truyeän coù yù nghóa nhaân baûn saâu saéc: Ngöôøi lao ñoäng trong baát kì tình huoáng naøo cuõng vươn lên trên cái chết cái ảm đạm để mà vui, mà hi vọng. Khao khaùt tình yeâu, haïnh phuùc gia ñình, tin ôû söï soáng, töông lai.
II. Đọc – hiểu:
1. Taùc phaåm phaûn aùnh hieän thöïc xaõ hoäi:
- Chính saùch cai trò taøn aùc cuûa Nhaät, Phaùp khieán nhaân daân ñoùi khoå, hôn hai trieäu ngöôøi cheát ñoùi.
- Con ngöôøi: Maát söï hoàn nhieân töôi taén ôû treû thô, sieâu ñoå söùc voùc ôû ngöôøi lôùn. Con ngöôøi khoâng daùm nghó ñeán haïnh phuùc .
- Cuoäc soáng: Nhö con vaät, phaûi aên caùm, ranh giôùi giöõa soáng, cheát moûng manh.
- Caûnh vaät: Theâ löông, noàng naëc muøi xaùc cheát, tieáng ngöôøi khoùc tæ teâ, tieáng quaï keâu…
2 Nhöõng nhaân vaät ñaùng thöông cuûa xoùm nguï cö :
a. Nhaân vaät Traøng:
- Hình daùng: Xaáu xí, thoâ keäch, maét nhoû tí, quai haøm baïnh ra, ngöôøi vaäm vaïp, löng roäng nhö gaáu, ñaàu troïc nhaün.
- Tính caùch: Hoàn nhieân voâ tö, giaøu loøng thöông ngöôøi( cöu mang moät ngöôøi phuï nöõ). Caùi ñoùi khieán Traøng khoâng daùm nghó ñeán haïnh phuùc, nhöng khi haïnh phuùc ñeán baát ngôø, anh sung söôùng ngôõ ngaøng ñoùn nhaän tröôùc söï ngaïc nhieân cuûa moïi ngöôøi.
- Traøng thay ñoåi haún : Phaán chaán hôn, bieát yeâu thöông, coù yù thöùc xaây döïng gia ñình, bieát vöôn leân trong cuoäc soáng.
- Hình aûnh ñoaøn ngöôøi phaù kho thoùc hieän leân trong oùc Traøng laøm anh aân haän tieác reû vì boû maát cô hoäi thoaùt khoûi cuoäc soáng ngheøo khoå. Muoán vaäy chæ laøm caùch maïng, ñeán vôùi CM.
b. Baø cuï Töù: Ngöôøi meï ngheøo nhaân haäu, thöông con:
- Khi con coù vôï: Ngaïc nhieân, buoàn tuûi, lo laéng, vui möøng. ..Trong böõa aên ngheøo, baø vui veû troø chuyeän, an uûi hai con thaät chí tình.
- Baø vun veùn haïnh phuùc cho con, doïn nhaø cöûa saân vöôøn. Khuoân maët töôi tænh, raïng rôõ. Baø muoán coù cuoäc soáng toát ñeïp cho con.
 Baø laø ñieåm saùng töôi ñeïp trong cuoäc soáng ñen toái aáy. Từ bà cho ta thấy nier62m tin vào cuộc sống và tình thương giữa những con người nghèo khổ.
c. Vôï nhaët: Moät ngöôøi ñaøn baø ñaùng thöông , khoâng teân tuoåi, khoâng gia ñình.
- Hình daùng: Thaûm haïi, quaàn aùo raùch nhö toå ñæa, khuoân maët löôõi caøy chæ thaáy hai con maét.
- Tính caùch:Thaúng thaén, khoâng chaáp nhaän söï giaû doái. Lieàu lónh ñi theo Traøng, queân ñi só dieän, danh giaù vì khao khaùt coù cuoäc soáng gia ñình ñeå nöông töïa, xaây döïng haïnh phuùc.
- Veà nhaø Traøng, chò vaãn yù thöùc ñöôïc thaân phaän ngoài ôû meùp giöôøng, veû maët baàn thaàn, buoàn tuûi.
-Khi laøm vôï Traøng: Ñaûm ñang, chaêm lo cuoäc soáng gia ñình. Chính maùi aám gia ñình ñaäm ñaø tình nghóa laøm cho chò thay ñoåi, chò ñaõ thaép saùng vaø khôi daäy nieàm tin cho cuoäc soáng gia ñình Traøng.
3. Ngheä thuaät:
- Khaéc hoaï taâm lí nhaân vaät saâu saéc, ñi saâu vaøo taâm hoàn khôi daäy nhöõng khaùt voïng maõnh lieät ôû nhöõng ngöôøi ngheøo khoå.
- Ngoân ngöõ phuø hôïp nhaân vaät, đối thoại sinh động.
- Tình huoáng truyeän ñoäc ñaùo, hấp dẫn.
- Ngôn ngữ mộc mạc giản dị, gần khẩu ngữ
III. KẾT LUẬN:( ghi nhớ SGK)
ĐỀ GỢI Ý
1.Phân tích tâm trạng nhân vật Tràng trong truyện ngắn Vợ nhặt của Kim Lân.
2. Nêu ý nghĩa nhan đề và tình huống nghệ thuật của truyện.

RỪNG XÀ NU
Nguyễn Trung Thành
I.Tiểu dẫn:
1. Taùc giaû:
- Teân thaät laø Nguyeãn Vaên Baùu, buùt danh Nguyeân Ngoïc; Nguyeãn Trung Thaønh.
- Sinh naêm 1932 taïi Quaûng Nam.
- Hoïc xong trung hoïc ñi boä ñoäi, hoaït ñoäng ôû Taây Nguyeân neân oâng gaàn guõi, hieåu cuoäc soáng cuûa hoï, ñieàu naøy giuùp oâng thaønh coâng ôû moät soá taùc phaåm.
2. Hoaøn caûnh saùng taùc:
-Naêm 1965 luùc Mó ñoå quaân vaøo nieàm Nam, nhaân daân ñaáu tranh kieân cöôøng töø mieàn xuoâi ñeán mieàn ngöôïc.
II. §äc- hiÓu
1. §äc- tãm t¾t
+ §äc víi giäng hµo s¶ng thÓ hiÖn ©m h­ëng sö thi vµ c¶m høng l•ng m¹n cña t¸c phÈm.
+ Tãm t¾t t¸c phÈm cÇn ®¶m b¶o nh÷ng chi tiÕt chÝnh:
- Rõng xµ nu- h×nh t­îng më ®Çu vµ kÕt thóc.
- Tnó nghØ phÐp vÒ th¨m lµng.
- Cô MÕt kÓ cho d©n lµng nghe vÒ cuéc ®êi Tnó vµ lÞch sö lµng X« Man tõ nh÷ng n¨m ®au th­¬ng ®Õn ®ång khëi næi dËy.
2. Cèt truyÖn vµ c¸ch tæ chøc bè côc t¸c phÈm
+ Rõng xµ nu ®­îc kÓ theo mét lÇn vÒ th¨m lµng cña Tnó sau 3 n¨m ®i bé ®éi. §ªm Êy, d©n lµng qu©y quÇn bªn bÕp löa nhµ r«ng nghe cô MÕt kÓ l¹i c©u chuyÖn bi tr¸ng vÒ cuéc ®êi Tnó vµ cuéc ®êi lµng X« Man.
+ Rõng xµ nu lµ sù lång quyÖn hai cuéc ®êi: cuéc ®êi Tnó vµ cuéc ®êi lµng X« Man. Hai cuéc ®êi Êy ®Òu ®i tõ bãng tèi ®au th­¬ng ra ¸nh s¸ng cña chiÕn ®Êu vµ chiÕn th¾ng, ®i tõ hai bµn tay kh«ng ®Õn hai bµn tay cÇm vò khÝ ®øng lªn dïng b¹o lùc c¸ch m¹ng chèng l¹i b¹o lùc ph¶n c¸ch m¹ng.
+ Cèt truyÖn Rõng xµ nu c¨ng ra trong xung ®ét quyÕt liÖt mét mÊt mét cßn gi÷a mét bªn lµ nh©n d©n, mét bªn lµ kÎ thï MÜ- DiÖm. Xung ®ét Êy ®i theo t×nh thÕ ®¶o ng­îc mµ thêi ®iÓm ®¸nh dÊu lµ lóc ngän löa cña lßng c¨m thï ngïn ngôt ch¸y trªn 10 ®Çu ngãn tay Tnó.
3. Nhan ®Ò t¸c phÈm
+ Nhµ v¨n cã thÓ ®Æt tªn cho t¸c phÈm cña m×nh lµ "lµng X« Man" hay ®¬n gi¶n h¬n lµ "Tnó"- nh©n vËt chÝnh cña truyÖn. Nh­ng nÕu nh­ vËy t¸c phÈm sÏ mÊt ®i søc kh¸i qu¸t vµ sù gîi më.
+ §Æt tªn cho t¸c phÈm lµ Rõng xµ nu d­êng nh­ ®• chøa ®ùng ®­îc c¶m xóc cña nhµ v¨n vµ linh hån t­ t­ëng chñ ®Ò t¸c phÈm.
+ H¬n n÷a, Rõng xµ nu cßn Èn chøa c¸i khÝ vÞ khã quªn cña ®Êt rõng T©y Nguyªn, gîi lªn vÎ ®Ñp hïng tr¸ng, man d¹i- mét søc sèng bÊt diÖt cña c©y vµ tinh thÇn bÊt khuÊt cña ng­êi.
+ Bëi vËy, Rõng xµ nu mang nhiÒu tÇng nghÜa bao gåm c¶ ý nghÜa t¶ thùc lÉn ý nghÜa t­îng tr­ng. Hai líp ý nghÜa nµy xuyªn thÊm vµo nhau to¸t lªn h×nh t­îng sinh ®éng cña xµ nu, ®­a l¹i kh«ng khÝ T©y Nguyªn rÊt ®Ëm ®µ cho t¸c phÈm
4. H×nh t­îng rõng xµ nu
- Më ®Çu t¸c phÈm, nhµ v¨n tËp trung giíi thiÖu vÒ rõng xµ nu, mét rõng xµ nu cô thÓ ®­îc x¸c ®Þnh râ: "n»m trong tÇm ®¹i b¸c cña ®ån giÆc", n»m trong sù hñy diÖt b¹o tµn: "HÇu hÕt ®¹n ®¹i b¸c ®Òu r¬i vµo ®åi xµ nu c¹nh con n­íc lín".
TruyÖn më ra mét cuéc ®ông ®é lÞch sö quyÕt liÖt gi÷a lµng X« Man víi bän MÜ- DiÖm. Rõng xµ nu còng n»m trong cuéc ®ông ®é Êy. Tõ chç t¶ thùc, rÊt tù nhiªn h×nh ¶nh xµ nu ®• trë thµnh mét biÓu t­îng. Xµ nu hiÖn ra víi t­ thÕ cña sù sèng ®ang ®èi diÖn víi c¸i chÕt, sù sinh tån ®èi diÖn víi sù hñy diÖt. C¸ch më cña c©u chuyÖn thËt gän gµng, c« ®óc mµ vÉn ®Çy uy nghi tÇm vãc.
-Víi kÜ thuËt quay toµn c¶nh, NguyÔn Trung Thµnh ®• ph¸t hiÖn ra: "c¶ rõng xµ nu hµng v¹n c©y kh«ng c©y nµo lµ kh«ng bÞ th­¬ng". T¸c gi¶ ®• chøng kiÕn nçi ®au cña xµ nu: "cã nh÷ng c©y bÞ chÆt ®øt ngang nöa th©n m×nh ®æ µo µo nh­ mét trËn b•o". Råi "cã nh÷ng c©y con võa lín ngang tÇm ngùc ng­êi bÞ ®¹n ®¹i b¸c chÆt ®øt lµm ®«i. ë nh÷ng c©y ®ã, nhùa cßn trong, chÊt dÇu cßn lo•ng, vÕt th­¬ng kh«ng lµnh ®­îc cø loÐt m•i ra, n¨m m­êi h«m sau th× c©y chÕt". C¸c tõ ng÷: vÕt th­¬ng, côc m¸u lín, loÐt m•i ra, chÕt,… lµ nh÷ng tõ ng÷ diÔn t¶ nçi ®au cña con ng­êi. Nhµ v¨n ®• mang nçi ®au cña con ng­êi ®Ó biÓu ®¹t cho nçi ®au cña c©y. Do vËy, nçi ®au cña c©y t¸c ®éng ®Õn da thÞt con ng­êi gîi lªn c¶m gi¸c ®au ®ín.
- Nh­ng t¸c gi¶ ®• ph¸t hiÖn ®­îc søc sèng m•nh liÖt cña c©y xµ nu: "trong rõng Ýt cã lo¹i c©y sinh s«i n¶y në kháe nh­ vËy". §©y lµ yÕu tè c¬ b¶n ®Ó xµ nu v­ît qua giíi h¹n cña sù sèng vµ c¸i chÕt. Sù sèng tån t¹i ngay trong sù hñy diÖt: "C¹nh mét c©y xµ nu míi ng• gôc ®• cã bèn n¨m c©y con mäc lªn". T¸c gi¶ sö dông c¸ch nãi ®èi lËp (ng• gôc- mäc lªn; mét- bèn n¨m) ®Ó kh¼ng ®Þnh mét kh¸t väng thËt cña sù sèng. C©y xµ nu ®• tù ®øng lªn b»ng søc sèng m•nh liÖt cña m×nh: "…c©y con mäc lªn, h×nh nhän mòi tªn lao th¼ng lªn bÇu trêi". Xµ nu ®Ñp mét vÎ ®Ñp hïng tr¸ng, man d¹i ®Ém tè chÊt nói rõng.
Xµ nu kh«ng nh÷ng tù biÕt b¶o vÖ m×nh mµ cßn b¶o vÖ sù sèng, b¶o vÖ lµng X« Man: "Cø thÕ hai ba n¨m nay, rõng xµ nu ­ìn tÊm ngùc lín ra che chë cho lµng". H×nh t­îng xµ nu chøa ®ùng tinh thÇn qu¶ c¶m, mét sù kiªu h•nh cña vÞ trÝ ®øng ®Çu trong b•o t¸p chiÕn tranh.
- Trong qu¸ tr×nh miªu t¶ rõng xµ nu, c©y xµ nu, nhµ v¨n ®• sö dông nh©n hãa nh­ mét phÐp tu tõ chñ ®¹o. ¤ng lu«n lÊy nçi ®au vµ vÎ ®Ñp cña con ng­êi lµm chuÈn mùc ®Ó nãi vÒ xµ nu khiÕn xµ nu trë thµnh mét Èn dô cho con ng­êi, mét biÓu t­îng cña T©y Nguyªn bÊt khuÊt, kiªn c­êng.
C¸c thÕ hÖ con ng­êi lµng X« Man còng t­¬ng øng víi c¸c thÕ hÖ c©y xµ nu. Cô MÕt cã bé ngùc "c¨ng nh­ mét c©y xµ nu lín", tay "sÇn sïi nh­ vá c©y xµ nu". Cô MÕt chÝnh lµ c©y xµ nu cæ thô héi tô tÊt c¶ søc m¹nh cña rõng xµ nu. Tnó c­êng tr¸ng nh­ mét c©y xµ nu ®­îc t«i luyÖn trong ®au th­¬ng ®• tr­ëng thµnh mµ kh«ng ®¹i b¸c nµo giÕt næi. DÝt tr­ëng thµnh trong thö th¸ch víi b¶n lÜnh vµ nghÞ lùc phi th­êng còng gièng nh­ xµ nu phãng lªn rÊt nhanh tiÕp lÊy ¸nh mÆt trêi. CËu bÐ Heng lµ mÇm xµ nu ®ang ®­îc c¸c thÕ hÖ xµ nu trao cho nh÷ng tè chÊt cÇn thiÕt ®Ó s½n sµng thay thÕ trong cuéc chiÕn cam go cßn cã thÓ ph¶i kÐo dµi "n¨m n¨m, m­êi n¨m hoÆc l©u h¬n n÷a".
- C©u v¨n më ®Çu ®­îc lÆp l¹i ë cuèi t¸c phÈm (®øng trªn ®åi xµ nu Êy tr«ng ra xa ®Õn hÕt tÇm m¾t còng kh«ng thÊy g× kh¸c ngoµi nh÷ng ®åi xµ nu nèi tiÕp tíi ch©n trêi) gîi ra c¶nh rõng xµ nu hïng tr¸ng, kiªu dòng vµ bÊt diÖt, gîi ra sù bÊt diÖt, kiªu dòng vµ hïng tr¸ng cña con ng­êi T©y Nguyªn nãi riªng vµ con ng­êi ViÖt Nam nãi chung trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng MÜ cøu n­íc vÜ ®¹i. Ên t­îng ®äng l¹i trong kÝ øc ng­êi ®äc m•i m•i chÝnh lµ c¸i b¸t ng¸t cña c¸nh rõng xµ nu kiªu dòng ®ã.
5. Cuéc ®êi Tnó vµ cuéc næi dËy cña d©n lµng X« Man
Cuéc ®êi Tnó g¾n liÒn víi cuéc ®êi lµng X« Man. ¢m h­ëng sö thi chi phèi t¸c gi¶ trong khi x©y dùng nh©n vËt nµy. Tnó cã cuéc ®êi t­ nh­ng kh«ng ®­îc quan s¸t tõ c¸i nh×n ®êi t­. T¸c gi¶ xuÊt ph¸t tõ vÊn ®Ò céng ®ång ®Ó ph¶n ¸nh ®êi t­ cña Tnó.
- PhÈm chÊt, tÝnh c¸ch cña ng­êi anh hïng:
- Gan gãc, t¸o b¹o, dòng c¶m, trung thùc (khi cßn nhá cïng Mai vµo rõng tiÕp tÕ cho anh QuyÕt).
- Lßng trung thµnh víi c¸ch m¹ng ®­îc béc lé qua thö th¸ch (bÞ giÆc b¾t, tra tÊn, l­ng Tnó ngang däc vÕt dao chÐm cña kÎ thï nh­ng anh vÉn gan gãc, trung thµnh).
- Sè phËn ®au th­¬ng: kh«ng cøu ®­îc vî con, b¶n th©n bÞ b¾t, bÞ tra tÊn (bÞ ®èt 10 ®Çu ngãn tay).
- QuËt khëi ®øng dËy cÇm vò khÝ tiªu diÖt bän ¸c «n.
- "Tnó kh«ng cøu ®­îc vî con"- cô MÕt nh¾c tíi 4 lÇn ®Ó nhÊn m¹nh: khi ch­a cÇm vò khÝ, Tnó chØ cã hai bµn tay kh«ng th× ngay c¶ nh÷ng ng­êi th­¬ng yªu nhÊt Tnó còng kh«ng cøu ®­îc. C©u nãi ®ã cña cô MÕt ®• kh¾c s©u mét ch©n lÝ: chØ cã cÇm vò khÝ ®øng lªn míi lµ con ®­êng sèng duy nhÊt, míi b¶o vÖ ®­îc nh÷ng g× th©n yªu, thiªng liªng nhÊt. Ch©n lÝ c¸ch m¹ng ®i ra tõ chÝnh thùc tÕ m¸u x­¬ng, tÝnh m¹ng cña d©n téc, cña nh÷ng ng­êi th­¬ng yªu nªn ch©n lÝ Êy ph¶i ghi t¹c vµo x­¬ng cèt, t©m kh¶m vµ truyÒn l¹i cho c¸c thÕ hÖ tiÕp nèi.
- Sè phËn cña ng­êi anh hïng g¾n liÒn víi sè phËn céng ®ång. Cuéc ®êi Tnó ®i tõ ®au th­¬ng ®Õn cÇm vò khÝ th× cuéc ®êi cña lµng X« Man còng vËy.
- Khi ch­a cÇm vò khÝ, lµng X« Man còng ®Çy ®au th­¬ng: Bän giÆc ®i lïng nh­ hïm beo, tiÕng c­êi "s»ng sÆc" cña nh÷ng th»ng ¸c «n, tiÕng gËy s¾t nÖn "hï hù" xuèng th©n ng­êi. Anh Xót bÞ treo cæ. Bµ Nhan bÞ chÆt ®Çu. MÑ con Mai bÞ chÕt rÊt th¶m. Tnó bÞ ®èt 10 ®Çu ngãn tay.
- Cuéc sèng ngét ng¹t dßn nÐn ®au th­¬ng, c¨m thï. §ªn Tnó bÞ ®èt 10 ®Çu ngãn tay, lµng X« Man ®• næi dËy "µo µo rung ®éng", "x¸c m­êi tªn giÆc ngæn ngang", tiÕng cô MÕt nh­ mÖnh lÖnh chiÕn ®Êu: "ThÕ lµ b¾t ®Çu råi, ®èt löa lªn!"
§ã lµ sù næi dËy ®ång khëi lµm rung chuyÓn nói rõng. C©u chuyÖn vÒ cuéc ®êi mét con ng­êi trë thµnh c©u chuyÖn mét thêi, mét n­íc. Nh­ vËy, c©u chuyÖn vÒ cuéc ®êi Tnó ®• mang ý nghÜa cuéc ®êi mét d©n téc. Nh©n vËt sö thi cña NguyÔn Trung Thµnh g¸nh trªn vai sø mÖnh lÞch sö to lín.
6. Vai trß cña c¸c nh©n vËt: cô MÕt, Mai, DÝt, Heng.
+ Cô MÕt, Mai, DÝt, bÐ Heng lµ sù tiÕp nèi c¸c thÕ hÖ lµm næi bËt tinh thÇn bÊt khuÊt cña lµng X« Man nãi riªng, cña T©y Nguyªn nãi chung.
+ Cô MÕt "qu¾c th­íc nh­ mét c©y xµ nu lín" lµ hiÖn th©n cho truyÒn thèng thiªng liªng, biÓu t­îng cho søc m¹nh tËp hîp ®Ó næi dËy ®ång khëi.
+ Mai, DÝt lµ thÕ hÖ hiÖn t¹i. Trong DÝt cã Mai cña thêi tr­íc vµ cã DÝt cña h«m nay. VÎ ®Ñp cña DÝt lµ vÎ ®Ñp cña sù kiªn ®Þnh, v÷ng vµng trong b•o t¸p chiÕn tranh.
+ BÐ Heng lµ thÕ hÖ tiÕp nèi, kÕ tôc cha anh ®Ó ®­a cuéc chiÕn tíi th¾ng lîi cuèi cïng.
7. Chñ ®Ò t¸c phÈm
Chñ ®Ò t¸c phÈm ®­îc ph¸t biÓu trùc tiÕp qua lêi cô MÕt:Chóng nã ®• cÇm sóng, m×nh ph¶i cÇm gi¸o!", tøc lµ ph¶i dïng b¹o lùc c¸ch m¹ng chèng l¹i b¹o lùc ph¶n c¸ch m¹ng. §ã lµ con ®­êng gi¶i phãng d©n téc cña thêi ®¹i c¸ch m¹ng.
8. VÎ ®Ñp nghÖ thuËt cña t¸c phÈm
+ Khuynh h­íng sö thi thÓ hiÖn ®Ëm nÐt ë tÊt c¶ c¸c ph­¬ng diÖn: ®Ò tµi, chñ ®Ò, h×nh t­îng, hÖ thèng nh©n vËt, giäng ®iÖu,…
+ C¸ch thøc trÇn thuËt: kÓ theo håi t­ëng qua lêi kÓ cña cô MÕt (giµ lµng), kÓ bªn bÕp löa gîi nhí lèi kÓ " khan" sö thi cña c¸c d©n téc T©y Nguyªn, nh÷ng bµi "khan" ®­îc kÓ nh­ nh÷ng bµi h¸t dµi h¸t suèt ®ªm.
+ C¶m høng l•ng m¹n: tÝnh l•ng m¹n thÓ hiÖn ë c¶m xóc cña t¸c gi¶ béc lé trong lêi trÇn thuËt, thÓ hiÖn ë viÖc ®Ò cao vÎ ®Ñp cña thiªn nhiªn vµ con ng­êi trong sù ®èi lËp víi sù tµn b¹o cña kÎ thï.
IV. Tæng kÕt
+ Qua truyÖn g¾n Rõng xµ nu, ta nhËn thÊy ®Æc ®iÓm phong c¸ch sö thi NguyÔn Trung Thµnh: h­íng vµo nh÷ng vÊn ®Ò träng ®¹i cña ®êi sèng d©n téc víi c¸i nh×n lÞch sö vµ quan ®iÓm céng ®éng.
+ Rõng xµ nu lµ thiªn sö thi cña thêi ®¹i míi. T¸c phÈm ®• ®Æt ra vÊn ®Ò cã ý nghÜa lín lao cña d©n téc vµ thêi ®¹i: ph¶i cÇm vò khÝ ®øng lªn tiªu diÖt kÎ thï b¹o tµn ®Ó b¶o vÖ sù sèng cña ®Êt n­íc, nh©n d©n.
ĐỀ GỢI Ý
1.Phân tích hình ảnh Rừng xà nu trong tác phẩm cùng tên của Nguyễn Trung Thành
2. Nêu ý nghĩa nhan đề Rừng xà nu.
3. Về hình tượng Tnú.


NHỮNG ĐỨA CON TRONG GIA ĐÌNH
Nguyễn Thi
I. Tiểu dẫn

1. T¸c gi¶: (SGK)
2. T¸c phÈm Nh÷ng ®øa con trong gia ®×nh:
XuÊt xø: t¸c phÈm ®­îc viÕt ngay trong nh÷ng ngµy chiÕn ®Êu ¸c liÖt khi «ng c«ng t¸c víi t­ c¸ch lµ mét nhµ v¨n- chiÕn sÜ ë T¹p chÝ V¨n nghÖ Qu©n gi¶i phãng (th¸ng 2 n¨m 1966). Sau ®­îc in trong TruyÖn vµ kÝ, NXB V¨n häc Gi¶i phãng, 1978.
II. Đọc –hiểu:
1. T×nh huèng truyÖn.
§©y lµ c©u chuyÖn cña gia ®×nh anh gi¶i phãng qu©n tªn ViÖt. Nh©n vËt nµy r¬i vµo mét t×nh huèng ®Æc biÖt: trong mét trËn ®¸nh, bÞ th­¬ng nÆng ph¶i n»m l¹i gi÷a chiÕn tr­êng. Anh nhiÒu lÇn ngÊt ®i tØnh l¹i, tØnh råi l¹i ngÊt. TruyÖn ®­îc kÓ theo dßng néi t©m cña nh©n vËt khi ®øt (ngÊt ®i) khi nèi (tØnh l¹i). Tãm l¹i, t×nh huèng truyÖn dÉn ®Õn mét c¸ch trÇn thuËt riªng cña thiªn truyÖn theo dßng ý thøc cña nh©n vËt.
2. Ph­¬ng thøc trÇn thuËt cña t¸c phÈm.
+ C¨n cø vµo ng«n ng÷ cña nh©n vËt trong truyÖn:
- Ph­¬ng thøc thø nhÊt: Nh©n vËt truyÖn lµ ®èi t­îng thuËt, kÓ nªn thuéc ng«i thø ba.
- Ph­¬ng thøc thø hai: Nh©n vËt tù kÓ chuyÖn m×nh nªn thuéc ng«i thø nhÊt.
- Ph­¬ng thøc thø ba: Ng­êi trÇn thuËt thuéc ng«i thø ba nh­ng lêi kÓ l¹i pháng theo quan ®iÓm, ng«n ng÷, giäng ®iÖu cña nh©n vËt.
+ TruyÖn Nh÷ng ®øa con trong gia ®×nh ®­îc trÇn thuËt theo ph­¬ng thøc thø 3. NghÜa lµ cña ng­êi trÇn thuËt tù giÊu m×nh nh­ng c¸ch nh×n vµ lêi kÓ l¹i theo giäng ®iÖu cña nh©n vËt.
+ Lèi trÇn thuËt nµy cã hai t¸c dông vÒ mÆt nghÖ thuËt:
- C©u chuyÖn võa ®­îc thuËt, kÓ cïng mét lóc tÝnh c¸ch nh©n vËt còng ®­îc kh¾c häa.
- C©u chuyÖn dï kh«ng cã g× ®Æc s¾c còng trë nªn míi mÎ, hÊp dÉn v× ®­îc kÓ qua con m¾t, tÊm lßng vµ b»ng ng«n ng÷, giäng ®iÖu riªng cña nh©n vËt.
Nhµ v¨n ph¶i thµnh th¹o t©m lÝ vµ ng«n ng÷ nh©n vËt míi cã thÓ trÇn thuËt theo ph­¬ng thøc nµy.
3. TruyÒn thèng gia ®×nh.
- TruyÒn thèng yªu n­íc m•nh liÖt, c¨m thï ngïn ngôt bän x©m l­îc vµ tinh thÇn chiÕn ®Êu cao ®• g¾n kÕt nh÷ng con ng­êi trong gia ®×nh víi nhau. Lêi chó N¨m: "ChuyÖn gia ®×nh nã còng dµi nh­ s«ng, ®Ó råi chó chia cho mçi ®øa mét khóc mµ ghi vµo ®ã" cho thÊy, con lµ sù tiÕp nèi cha mÑ nh­ng kh«ng chØ lµ tiÕp nèi huyÕt thèng mµ cßn lµ sù tiÕp nèi truyÒn thèng. §ång thêi muèn hiÓu vÒ nh÷ng ®øa con ph¶i hiÓu ngän nguån ®• sinh ra nã, ph¶i hiÓu vÒ truyÒn thèng cña gia ®×nh ®ã.
- Chó N¨m: ®¹i diÖn cho truyÒn thèng vµ l­u gi÷ truyÒn thèng (trong c©u hß, trong cuèn sæ).
- M¸ ViÖt còng lµ hiÖn th©n cña truyÒn thèng. §ã lµ mét con ng­êi ch¾c, kháe, sùc mïi lóa g¹o vµ må h«i, thø mïi cña ®ång ¸ng, cña cÇn cï s­¬ng n¾ng.
Ên t­îng s©u ®Ëm ë m¸ ViÖt lµ kh¶ n¨ng c¾n r¨ng gh×m nÐn ®au th­¬ng ®Ó sèng vµ duy tr× sù sèng, che chë cho ®µn con vµ tranh ®Êu.
4. Hai chÞ em ChiÕn vµ ViÖt.
* Ng­êi mÑ ng• xuèng nh­ng dßng s«ng truyÒn thèng vÉn ch¶y.
- H×nh ¶nh ng­êi mÑ lu«n hiÖn vÒ trong ChiÕn:
- ChiÕn mang vãc d¸ng cña m¸: "hai b¾p tay trßn vo s¹m ®á mµu ch¸y n¾ng… th©n ng­êi to vµ ch¾c nÞch". §ã lµ vÎ ®Ñp cña nh÷ng con ng­êi sinh ra ®Ó g¸nh v¸c, ®Ó chèng chäi, ®Ó chÞu ®ùng vµ ®Ó chiÕn th¾ng.
- ChiÕn ®Æc biÖt gièng m¸ ë c¸i ®ªm s¾p xa nhµ ®i bé ®éi: ChiÕn biÕt lo liÖu, toan tÝnh viÖc nhµ y hÖt m¸ (nãi nghe in nh­ m¸ vËy). H×nh ¶nh ng­êi mÑ nh­ bao bäc lÊy ChiÕn, tõ c¸i lèi n»m víi th»ng ót em trªn gi­êng ë trong buång nãi víi ra ®Õn lèi hø mét c¸i "cãc" råi trë m×nh. §Õn nçi chØ trong mét kho¶ng thêi gian ng¾n ngñi trong ®ªm, ViÖt ®• kh«ng d­íi ba lÇn thÊy chÞ gièng in m¸, cã kh¸c chØ lµ ë chç chÞ "kh«ng bÎ tay råi ®Ëp vµo b¾p vÕ than mái" mµ th«i. ChÝnh ChiÕn còng thÊy m×nh trong ®ªm Êy ®ang hßa vµo trong mÑ: "Tao còng ®• lùa ý nÕu m¸ cßn sèng ch¾c m¸ tÝnh vËy, nªn tao còng tÝnh vËy". NguyÔn Thi muèn cho ta hiÓu r»ng: trong c¸i thêi kh¾c thiªng liªng Êy, ng­êi mÑ sèng h¬n bao giê hÕt trong nh÷ng ®øa con.
*NÐt tÝnh c¸ch chung cña hai chÞ em:
- Hai chÞ em cïng sinh ra trong mét gia ®×nh chÞu nhiÒu mÊt m¸t ®au th­¬ng (cïng chøng kiÕn c¸i chÕt ®au th­¬ng cña ba vµ m¸).
- Hai chÞ en cã chung mèi thï víi bän x©m l­îc. Tuy cßn nhá tuæi, chÝ c¨m thï ®• th«i thóc hai chÞ em cïng mét ý nghÜ: ph¶i tr¶ thï cho ba m¸, vµ cã cïng nguyÖn väng: ®­îc cÇm sóng ®¸nh giÆc.
- T×nh yªu th­¬ng lµ vÎ ®Ñp t©m hån cña hai chÞ em. T×nh c¶m nµy ®­îc thÓ hiÖn s©u s¾c vµ c¶m ®éng nhÊt trong c¸i ®ªm chÞ em giµnh nhau ghi tªn tßng qu©n vµ s¸ng h«m sau tr­íc khi lªn ®­êng nhËp ngò cïng khiªng bµn thê m¸ sang nhµ chó N¨m
- C¶ hai chÞ em ®Òu lµ nh÷ng chiÕn sÜ gan gãc dòng c¶m. §¸nh giÆc lµ niÒm say mª lín nhÊt cña hai chÞ em ViÖt vµ ChiÕn còng lµ cña tuæi trÎ miÒn Nam trong nh÷ng n¨m th¸ng Êy: "H¹nh phóc cña tuæi trÎ lµ trªn trËn tuyÕn ®¸nh qu©n thï".
- Hai chÞ em ViÖt ®Òu cã nh÷ng nÐt rÊt ng©y th¬ thËm chÝ cã phÇn trÎ con (giµnh nhau b¾t Õch nhiÒu hay Ýt, giµnh nhau thµnh tÝch b¾n tµu chiÕn giÆc vµ giµnh nhau ghi tªn tßng qu©n).
* NÐt riªng ë ChiÕn:
- H¬n ViÖt chõng mét tuæi nh­ng ChiÕn ng­êi lín h¬n h¼n: ChiÕn cã thÓ bá ¨n ®Ó ®¸nh vÇn cuèn sæ gia ®×nh. ChiÕn kh«ng chØ "nãi in nh­ m¸" mµ cßn häc ®­îc c¸ch nãi "träng träng" cña chó N¨m,…
- TÝnh c¸ch "ng­êi lín" ë ChiÕn cßn thÓ hiÖn ë sù nh­êng nhÞn. Tuy cã lóc giµnh nhau víi em tranh c«ng b¾t Õch, ®¸nh tµu giÆc, ®i tßng qu©n nh­ng cuèi cïng bao giê c« còng nh­êng em hÕt trõ viÖc ®i tßng qu©n.
NguyÔn Thi ®• x©y dùng nh©n vËt ChiÕn võa cã c¸ tÝnh võa phï hîp víi løa tuæi, giíi tÝnh. ChiÕn lµ nh©n vËt ®­îc håi t­ëng qua ViÖt nh­ng ®• g©y ®­îc Ên t­îng s©u s¾c .
* NÐt riªng ë ViÖt:
- NÕu ChiÕn cã d¸ng dÊp mét ng­êi lín thùc sù th× ë ViÖt lµ sù léc ngéc, v« t­ cña mét cËu con trai ®ang tuæi ¨n tuæi lín.
- ChiÕn nh­êng nhÞn em bao nhiªu th× ViÖt hay tranh giµnh víi chÞ bÊy nhiªu.
- §ªm tr­íc ngµy ra ®i, ChiÕn nãi víi em nh÷ng lêi nghiªm trang th× ViÖt lóc "l¨n kÒnh ra v¸n c­êi kh× kh×", lóc l¹i r×nh "chôp mét con ®om ®ãm óp trong lßng tay".
- Vµo bé ®éi, ChiÕn ®em theo tÊm g­¬ng soi cßn ViÖt l¹i ®em theo nét chiÕc sóng cao su.
- Nh­ng sù v« t­ kh«ng ng¨n c¶n ViÖt trë nªn mét anh hïng (ngay tõ bÐ, ViÖt ®• d¸m x«ng vµo ®¸ c¸i th»ng ®• giÕt cha m×nh. Khi trë thµnh mét chiÕn sÜ, mÆc dï chØ cã mét m×h, víi ®«i m¾t kh«ng cßn nh×n thÊy g×, víi hai bµn tay ®au ®ín, ViÖt vÉn quyÕt t©m ¨n thua sèng m¸i víi qu©n thï)
ViÖt lµ mét thµnh c«ng ®¸ng kÓ trong c¸ch x©y dùng nh©n vËt cña NguyÔn Thi. Tuy cßn hån nhiªn vµ cßn bÐ nhá tr­íc chÞ nh­ng tr­íc kÎ thï ViÖt l¹i vôt lín, ch÷ng ch¹c trong t­ thÕ cña mét ng­êi chiÕn sÜ.
* ChiÕn vµ ViÖt lµ khóc s«ng sau nªn ®i xa h¬n trong c¶ dßng s«ng truyÒn thèng.
5. H×nh ¶nh chÞ em ViÖt khiªng bµn thê ba m¸ sang gëi chó N¨m.
- Chç hay nhÊt cña ®o¹n v¨n lµ kh«ng khÝ thiªng liªng, nã ho¸n c¶i c¶ c¶nh vËt lÉn con ng­êi.
- Kh«ng khÝ thiªng liªng ®• biÕn ViÖt thµnh ng­êi lín. LÇn ®Çu tiªn ViÖt thÊy râ lßng m×nh (th­¬ng chÞ l¹, mèi thï th»ng MÜ th× cã thÓ rê thÊy v× nã ®ang ®Ì nÆng trªn vai).
- H×nh ¶nh cã ý nghÜa t­îng tr­ng thÓ hiÖn sù tr­ëng thµnh cña hai chÞ em cã thÓ g¸nh v¸c viÖc gia ®×nh vµ viÕt tiÕp khóc s«ng cña m×nh trong dßng s«ng truyÒn thèng gia ®×nh. H¬n thÕ n÷a, thÕ hÖ sau cøng c¸p, tr­ëng thµnh vµ cã thÓ ®i xa h¬n.
6. ChÊt sö thi cña thiªn truyÖn
- ChÊt sö thi cña thiªn truyÖn ®­îc thÓ hiÖn qua cuèn sæ cña gia ®×nh víi truyÒn thèng yªu ­íc, c¨m thï giÆc, thñy chung son s¾t víi quª h­¬ng.
- Cuèn sæ lµ lÞch sö gia ®×nh mµ qua ®ã thÊy lÞch sö cña mét ®Êt n­íc, mét d©n téc trong cuéc chiÕn chèng MÜ.
- Sè phËn cña nh÷ng ®øa con, nh÷ng thµnh viªn trong gia ®×nh còng lµ sè phËn cña nh©n d©n miÒn Nam trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng MÜ khèc liÖt.
- TruyÖn cña mét gia ®×nh dµi nh­ dßng s«ng cßn nèi tiÕp. "Tr¨m dßng s«ng ®æ vµo mét biÓn, con s«ng cña gia ®×nh ta còng ch¶y vÒ biÓn, mµ biÓn th× réng l¾m…, réng b»ng c¶ n­íc ta vµ ra ngoµi c¶ n­íc ta…". TruyÖn kÓ vÒ mét dßng s«ng nh­ng nhµ v¨n muèn ta nghÜ ®Õn biÓn c¶. TruyÖn vÒ mät gia ®×nh nh­ng ta l¹i c¶m nhËn ®­îc c¶ mét Tæ quèc ®ang hµo hïng chiÕn ®Êu b»ng søc m¹nh sinh ra tõ nh÷ng ®au th­¬ng.
- Mçi nh©n vËt trong truyÖn ®Òu tiªu biÓu cho truyÒn thèng, ®Òu g¸nh v¸c trªn vai tr¸ch nhiÖm víi gia ®×nh, víi Tæ quèc trong cuéc chiÕn tranh vÖ quèc vÜ ®¹i.
III.Tổng kết
-TruyÖn kÓ vÒ nh÷ng ®øa con trong mét gia ®×nh n«ng d©n Nam Bé cã truyÒn thèng yªu n­íc, c¨m thï giÆc vµ khao kh¸t chiÕn ®Êu, son s¾t víi c¸ch m¹ng. Sù g¾n bã s©u nÆng gi÷a t×nh c¶m gia ®×nh víi t×nh yªu n­íc, gi÷a truyÒn thèng gia ®×nh víi truyÒn thèng d©n téc ®• lµm nªn søc m¹nh tinh thÇn to lín cña con ng­êi ViÖt Nam trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng MÜ cøu n­íc.
- Bót ph¸p nghÖ thuËt giµ dÆn, ®iªu luyÖn ®­îc thÓ hiÖn qua giäng trÇn thuËt, trÇn thuËt qua håi t­ëng cña nh©n vËt, miªu t¶ t©m lÝ vµ tÝnh c¸ch s¾c s¶o, ng«n ng÷ phong phó, gãc c¹nh vµ ®Ëm chÊt Nam Bé.
Đề gợi ý
Phân tích nhân vật Việt và Chiến (Tác phẩm Những đứa con trong gia đình – Nguyễn Thi) để thấy được sự tiếp nối truyền thống đánh gặc của gia đình, qua đó nói lên được tinh thần yêu nước của thanh niên Việt nam thời chống Mĩ.